Nazi rejimine karşı ‘Beyaz gül’ grubunda bulunan ve direnişte hayatlarını kaybeden Scholl Kardeşler tiyatro sahnesinde. Yönetmen Elçiboğa, “Hemen bizler ‘Yargılanacaksınız!’ diyoruz, 80 sene sonradan aynı hikâye” diyor.
Kazım DOĞAN
Sanatkâr, yönetmen Emrah Elçiboğa, Nazi rejimine aleyhinde edilgen direnişleriyle tarihe geçen, bu eylemin sonucunda Nazilerce katledilen Scholl Kardeşler’i tiyatro oyununa taşıdı. Yaşamını sürdürdüğü Almanya’da daha önce Zigenuer Boxer adlı oyunuyla ırkçılığı konu edinen usta, Sophie Scholl’un adını taşıyan oyununda meselenin ırkçılıktan ziyade serbest düşüncenin hapsedilmesi, gerçeğin çarpıtılması, insanların faşizm aleyhinde alması gereken tutum gibi temaları ön plana çıkardığını söyledi.
Sophie ve ağabeyi Hans Scholl, Hitler rejimi döneminde Beyaz Gül grubunun üyesiydi. Grup, Almanları dingin bir şekilde Nazilere direnmeye bu makaleler aracılığıyla özendirme ediyordu. Münih Üniversitesi’nde, savaş karşıtı broşürler dağıtırken yakalandılar. İkili, vatana ihanetten yargılandılar. Dava sonucu ikisi de giyotinle 22 Şubat 1943 tarihinde idam edildiler. Sophie, idam edilmeden önce, “Dünyada nasıl hak bekleyebiliriz, davalarını hakkıyla savunmaya çalışan bu kadar eksik kişi varken? Ne dek güzel, güneşli bir gün ve ben gitmek zorundayım. Lakin benim ölümüm niye sorun olsun ki, eğer halk müziği bizim sayemizde uyanırlarsa ve harekete geçerlerse?” dedi. Tek karakter oyunu, iki oyuncusuyla sahneye taşıyan Emrah Elçiboğa ile yönettiği eseri ve yeni projelerini konuştuk.
Scholl Kardeşler’i tiyatro sahnesine nakliye fikri nasıl ortaya çıktı?
Oyunun kahramanı Sophie, her döneme hitap eden bir şahsiyet ve oyunun geçtiği dönem hâlâ dünyada yükseklik gösteriyor. Ondan öncesinde de olduğu gibi. Bu sadece Hitler döneminin veya o günün Almanya’sının sorunu değil. İçinde bulunduğumuz dönemde de aynı şeyler yalnızca biçim, usul değiştirerek devam ediyor. Dünyanın dört bir yanına yaşadıkları düzene itiraz eden öğrencilerin darp edildiği, baskı altına alındığı, korkutma edildiği, hapis cezalarına çarptırıldığı hatta öldürüldüğü haberlerini almıyor muyuz? Sophie’nin bundan böyle insanlık tarihine mülk olmuş sözleri hâlâ geçerli değil mi?
Kendilerini yalnızca mevcut düzeni protesto ettikleri için idam etmek isteyen mahkemeye söylediği söz ne kadar tanıdık yok mi? “Bir gün bizim olduğumuz yerde sizler olacaksınız.” Ve savaş sonrası yargılanmalar oldu. Acilen de baskıcı rejimlerin biat eden bütün birimlerine bizler de “Yargılanacaksınız!” diyoruz, bütün 80 yıl daha sonra aynı hikâye. Ve dönemin insanlarına şöyle sesleniyor Sophie: “Bizim yazdıklarımızı sizler de düşünüyorsunuz ama söylemeye cesaretiniz yok.” Dehşet iklimleri de böyle oluşmuyor mu? Bunu yapan diktatörlerin suç ortağı olmuş olmuyor mu millet? Hitler yaptı, Mussolini yaptı, Pinochet yaptı, Franco yaptı vs. vs. diye işin içinden sıyrılmak muhtemel mü? Sözün özü seçme nedenim hâlâ o günden bugüne günümüze ışık tutan bir metin olduğu için.
Emrah Elçiboğa – Sanatkâr, yönetmen
IRKÇILIK BİR HASTALIK
Çoğalan ırkçılığın oyun seçiminde bir etkisi oldu mu?
Genel anlamda zaten oyun yaparken özü sözü bir, hayattaki dertlere dair oyunlar seçmeye özen gösteriyorum. Irkçılık da bu sorunlardan biri. Ve bu sorun insanlık tarihinin başlangıcından bu yandan devam ediyor. Irkçılık bir hastalık ve maalesef tedavisi çok mümkün değil. Bir önceki oyunumuz da benzer tema üzerinden gidiyordu ama Sophie Scholl meselesi ırkçılıktan ziyade serbest düşüncenin hapsedilmesi, gerçeğin çarpıtılması, insanların faşizm karşısında alması gereken tutumu, ilk elden vazgeçmemek gibi temaları ön plana çıkarıyor. Ve bu ahenk halk, din, dil, coğrafya dinlemiyor. Sonuç Olarak Sophie bir Alman ama o da bu iğrenç düzenin bir kurbanı…
Oyunun yeni gösterimleri olacak mı?
Pandemi sonrası tiyatroların ve öteki ağırlama sanatlarının programları biraz allak bullak. Çünkü öncesinde devamlı, yarım kalan, yeni başlayan oyunlarla birlikte bir üstüne sağlık durumu kuralları eklenince önemli bir salon sorunu oluştu. O yüzden Sophie hikâyesine Aralık ayında devam edecek. Kasım ayında ise Zigenuer Boxer gösterimde olacak.